Niet thuis zijn met kerst, maar in een ver buitenland: veel mensen konden hun medelijden nauwelijks verbergen toen ik vertelde dat ik dit jaar Kerstmis niet in Nederland zou doorbrengen. Om eerlijk te zijn, vind ik het juist wel leuk. Hoe donker en grijs het weer in Nederland momenteel is, weet ik niet precies, maar ik las iets over de langste reeks grijze dagen sinds 1990. Met 35 graden en volle zon in Juba hoor je mij dus ook niet te klagen.
Mijn lezers de ogen uitsteken is overigens niet de bedoeling, en dat past ook niet bij de kerstgedachte. Wat bijzonder is aan kerst vieren in een ander land, is dat je nieuwe tradities ontdekt – of bekende tradities op een andere manier beleeft. Zo houden ze hier net als in Nederland van kerstbomen, al lijkt het motto te zijn: hoe opvallender, hoe beter. Oordeelt u zelf, zou ik zeggen.
En net als in Nederland is kerkbezoek hier rondom de feestdagen hoger dan de rest van het jaar. Ook die traditie komt overeen, maar de kerkdienst zelf was wel anders dan ik in Nederland mee heb gemaakt. Omdat een collega van de ambassade in het koor zingt van een kerk in Juba, werden we uitgenodigd voor de kerstdienst. Dat was een ware belevenis. De kerk beschikt over een geweldig geluid- en lichtsysteem, en het kerstverhaal werd verteld met zang, toneelspelers en dansers en zat bijzonder goed in elkaar. We kregen een show voorgeschoteld die niet zou misstaan als professionele musical.
Het thema van de viering was: A light has dawned (er is een licht opgegaan), verwijzend naar Jesaja 9:1: “Het volk dat in duisternis wandelt, zal een groot licht zien. Zij die wonen in het land van de schaduw van de dood, over hen zal een licht schijnen.” . Een passend thema voor een land als Zuid-Sudan met een recente historie van geweld, voortdurend onrecht en schrijnende armoede. Dit land snakt naar licht in de duisternis. Waar dat licht vandaan moet komen, is nog de vraag, want de schaduw wordt in Zuid-Sudan veroorzaakt door de overheid. Ook daar verwees de kerstshow op subtiele wijze naar.
Tijdens de show beklaagt de herbergier in Bethlehem zich bijvoorbeeld over de economische malaise -de economische situatie is in Zuid-Sudan ronduit dramatisch. Hij moppert over de alsmaar hogere belastingen die door ‘de Romeinen’ worden opgelegd. Het is een verwijzing naar de realiteit in Zuid-Sudan, waar in het nieuwe jaar een aantal belastingen met honderden procenten worden verhoogd om de overheidsfinanciën op orde te krijgen. De vrees is echter dat het de fragiele economie nog verder verzwakt.
Als in de kersthow een Romeinse soldaat aankondigt dat een volkstelling wordt georganiseerd, merkt de herbergier op dat “de overheid misschien toch nog niet zo slecht is”. De welwillende toeschouwer hoort hierin een subtiele oproep voor een census. Het is in Zuid-Sudan één van de stappen die gezet zou moeten worden om ordentelijke en eerlijke verkiezingen te kunnen organiseren in 2026.
Even later beklaagt Herodes zich dat zijn adviseurs niet op de hoogte waren van de geboorte van een nieuwe koning (voor degene die niet zo bijbelvast zijn: met deze nieuwe koning wordt Jezus bedoeld). Herodes roept uit: “Is dát waar ik jullie voor betaal?!” Één van de adviseurs kijkt verbaasd op en vraagt aan de andere twee: “Krijgen jullie wél betaald?”. De zaal barst in lachen uit. De grap verwijst naar het overheidspersoneel -van leger en leraren tot ambtenaren op ministeries- die in Zuid-Sudan al zeker 11 maanden geen salaris hebben ontvangen. Tijdens de dienst kan er om gelachen worden, maar het plezier is bitterzoet, want deze realiteit legt het land steeds verder lam.
(Tekst gaat door na de foto)
De kerstshow legt daarmee de vinger op een aantal zere plekken. De link naar de huidige politieke situatie is goed verbloemd. Het is zeker geen rechtstreekse kritiek en tegelijkertijd zijn de gelijkenissen tussen het Bijbelse verhaal en de situatie in Zuid-Sudan onmiskenbaar. Als we twee uur later de kerk uitgaan en het zonnetje inlopen, is er onder de kerkgangers een zekere lichtheid. Voor even een beetje licht in de duisternis. De afleiding van de kerstshow doet tijdelijk vergeten hoe duister de schaduw kan zijn.
– Arend
Voetnoten
Jesaja 9:1: https://herzienestatenvertaling.nl/teksten/jesaja/9#1