Geen optimistisch verslag deze keer. Ik hoop dat de veerkracht van mijn lezers groot genoeg is om dit nog toe te voegen aan hun kennis over de toch al deplorabele staat van de wereld. Want het is wel een broodnodige aanvulling op het Nederlandse nieuws, waarin deze klimaatramp1 nauwelijks aandacht krijgt. In het letterlijke en figuurlijke geweld in Gaza, Libanon, Oekraïne en nu zelfs in Amsterdam, halen de overstromingen in Zuid-Sudan nauwelijks het nieuws.
Dat terwijl de situatie in Zuid-Sudan slecht is en helaas ook nog steeds verslechtert. Om je een idee te geven van de huidige omvang (week van 11 november) van de overstromingen:
- 1,4 miljoen mensen zijn getroffen door de overstromingen. Een getal wat nog steeds oploopt2
- 379.000 mensen hebben al moeten vluchten voor het water3
- Ruim 7 miljoen mensen hebben een tekort aan voedsel of lopen een groot risico op voedseltekorten4
- 1,65 miljoen kinderen zijn ondervoed5
Het grootste deel van de regentijd in Zuid-Sudan is overigens voorbij en ook vanuit de buurlanden Ethiopië en Uganda stroomt er nu iets minder water naar Zuid-Sudan. Dat is een klein lichtpuntje, omdat de omvang van de overstromingen momenteel even niet meer toeneemt. Echter doen de gevolgen doen dat wel. Naast mislukte oogsten en dus een tekort aan voedsel leiden de overstromingen ook tot gezondheidseffecten die zich opstapelen. Zo zorgen de overstromingen voor een toename van malaria, slangenbeten en daar komt een recente uitbraak van cholera in Renk bovenop6.
(Tekst gaat door na de foto)
Die gezondheidseffecten hebben allerlei oorzaken, zoals slechtere voeding, geen toegang tot schoon drinkwater, wegen die onbegaanbaar zijn wat voedsel- en medische hulp bemoeilijkt en gezondheidsklinieken die gesloten zijn door de overstromingen. Ook het tekort aan humanitaire hulp, maakt dat er pijnlijke keuzes gemaakt moeten worden. De slangenbeten worden o.a. veroorzaakt doordat slangen prima kunnen zwemmen, en door de overstromingen in dichter bevolkte gebieden terechtkomen.
Hoewel de overstromingen nu even niet toenemen, is de zorg wel groot dat de overstromingen voor lange tijd zullen blijven. Zoals gezegd komt een belangrijk deel van het water uit de buurlanden van Zuid-Sudan. Hoewel het regenseizoen voor Zuid-Sudan op zijn einde loopt, begint in het zuidelijke deel van Uganda dat seizoen nu. Dat water moet uiteindelijk via de Nijl door Zuid-Sudan worden afgevoerd. Als het waterpeil in de rivier weer stijgt, nemen overstromingen mogelijk ook weer verder toe. Toch is dat nog niet eens het ergste. Nog problematischer is dat het stroomgebied rondom de rivier volledig verzadigd is. De grond neemt geen water meer op en met een hoge rivierstand, vloeit het ook niet terug naar de rivier, met als gevolg dat het water gewoon blijft staan. Dat leidde in 2021/2022 ook al tot een overstroming die bovenop de vorige overstroming kwam en dat scenario doemt ook voor 2024/2025 op.
(Tekst gaat door na de afbeelding)
Op bovenstaande kaartje van de BBC is goed zichtbaar gemaakt hoe dat er in 2022 uitzag. Een gigantisch gebied is ‘permanently flooded’. Het water stroomt niet meer weg. En in die gebieden woonden uiteraard ook mensen, die nu op zoek moeten naar een, misschien zelfs permanent nieuwe, woonplek en volledig opnieuw moeten beginnen. Niet voor niets wordt hierover gesproken als ‘the first mass population permanently displaced by climate change‘.7 Een collega van de ambassade was recent in de plaats Bentiu in het noorden van het land, waar dijken nodig zijn om stukjes land droog te houden waar mensen kunnen wonen. De vluchtelingen uit Sudan die vluchten voor oorlog concurreren met de mensen die vluchten voor overstromingen om dezelfde schaarse droge grond. (Zie foto aan het begin van de tekst).
Dat een land als Zuid-Sudan tijdens de huidige klimaattop in Bakoe vraagt om astronomische bedragen voor verlies en schade (loss and damage) en biljoenen voor klimaatadaptatie en mitigatie (NCQG) vind ik dan ook goed voor te stellen8. Waar loss and damage een aantal jaar geleden nog nauwelijks bespreekbaar was, zien steeds meer overheden wel in dat de landen die nauwelijks hebben bijgedragen aan het klimaatprobleem wel te maken krijgen met de grootste gevolgen en zich daar het slechtst tegen kunnen wapenen. De grote vraag zal tijdens de klimaatconferentie dan ook vooral zijn: wie betaalt en wie betaalt hoeveel? Is dat alleen het kleine groepje rijke westerse landen dat ook na de klimaatconferentie in Parijs in 2015 de portemonnee trok? Of zijn dat ook de nieuwe economische grootmachten en de oliestaten die een serieuze bijdrage gaan leveren aan klimaatfinanciering? Wat de uitkomst ook is, voor veel Zuid-Sudanezen zal het te laat komen, want klimaatverandering wordt hier al in volle hevigheid gevoeld.
Voetnoten
- Deze overstromingen worden al veroorzaakt door klimaatverandering. Zie bijvoorbeeld dit artikel door Professor Climate Risks and Resilience Liz Stephes van de University of Reading
https://theconversation.com/south-sudan-floods-the-first-example-of-a-mass-population-permanently-displaced-by-climate-change-238461 ↩︎ - UN OCHA South Sudan: Floods Snapshot (As of 8 November 2024) – South Sudan | ReliefWeb ↩︎
- Al Jazeera Nearly 380,000 people displaced by South Sudan floods, UN says | Floods News | Al Jazeera ↩︎
- France24 UN warns of malaria upsurge as South Sudan floods displace nearly 380,000 (france24.com) ↩︎
- Dit betreft: ‘malnourished’ kinderen, wat een bredere term is dan undernourished. De laatste term refereert alleen aan een tekort aan voedsel. Malnourished kan bijvoorbeeld ook een gebrek aan voldoende divers eten zijn, bijvoorbeeld tekorten aan vitaminen of eiwitten. Ook dat leidt tot gezondheidsschade en zeker bij kinderen is dit een risico. ↩︎
- WHO, weekly health update week 44: Totaal aantal van 102.000 gevallen van malaria, 106 slangenbeten in de afgelopen acht weken en nu 82 Choleragevallen. ↩︎
- https://theconversation.com/south-sudan-floods-the-first-example-of-a-mass-population-permanently-displaced-by-climate-change-238461 ↩︎
- NCQG staat voor een ‘New Collective Quantified Goal’ voor klimaatfinanciering. Ofwel, een grote pot geld waarmee investeringen gedaan kunnen worden om klimaatverandering te voorkomen (mitigatie) of aanpassingen te kunnen doen om met klimaatverandering te leven (adaptatie). ↩︎